Dieta w aspekcie profilaktyki próchnicy

08 Feb Dieta w aspekcie profilaktyki próchnicy

Właściwe żywienie jest bardzo ważne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka. Pozytywnie wpływa na rozwój narządu żucia oraz przeciwdziała chorobom z niedoborów.
Dla prawidłowego rozwoju niemowlęcia najbardziej korzystne jest karmienie naturalne (piersią). Pokarm matki ma w swoim składzie najważniejsze składniki, poza tym jest jałowy oraz ma odpowiednią temperaturę. Zawarta w mleku immunoglobulina IgA pełni rolę ochronną w stosunku do układu pokarmowego dziecka do chwili wykształcenia się u niego umiejętności wytwarzania własnych przeciwciał. Dziecko powinno być karmione piersią nie krócej niż 6 miesięcy i nie dłużej niż 12 miesięcy. Kiedy dziecko jest karmione sztucznie, trzeba podawać mu najwartościowsze mleko, zasobne w składniki mineralne (wapń, żelazo, fosfor), białko oraz witaminy. W drugiej połowie 1-szego roku życia należy sukcesywnie wydłużać przerwy między posiłkami w nocy oraz przyzwyczajać dziecko do karmienia łyżeczką. Dzieciom powyżej 2 roku życia powinno się podawać pokarmy twarde. Pokarmy te stymulują szczęki do prawidłowego wzrostu oraz do odruchu odgryzania i żucia.
Ważnym składnikiem posiłków jest białko. Produkty pochodzenia zwierzęcego (tj. ser, mleko, mięso, jaja, ryby, wędliny) zawierają najlepsze pełnowartościowe białko. Produkty roślinne takie jak fasola, groch, kasza również mają w swoim składzie białko, jest ono jednak niższej wartości. Dzieci mają duże zapotrzebowanie na składniki mineralne: fosfor, wapń, żelazo. Wapń i fosfor to główne składniki budulcowe zębów i kości. Ich niedobór w pożywieniu jest powodem niewłaściwego rozwoju kości oraz próchnicy zębów. Źródłem wapnia jest mleko i jego przetwory, jajka, ryby. Witaminy A, C, D mają najważniejsze znaczenie w profilaktyce próchnicy. Ich niedobór w diecie dziecka prowadzi do nieprawidłowej mineralizacji zawiązków zębów stałych. Do prawidłowego rozwoju uzębienia potrzebne są również pierwiastki śladowe. Zalicza się do nich przede wszystkim fluor.
W rozwoju próchnicy istotną role odgrywają węglowodany. Bakterie fermentują węglowodany i produkują kwasy organiczne (przede wszystkim kwas mlekowy), które niszczą szkliwo i prowadzą do wytworzenia się ubytku próchnicowego. Najbardziej szkodliwe są pokarmy o lepkiej i kleistej konsystencji, które zalegają w miejscach retencyjnych, czyli w zagłębieniach anatomicznych powierzchni zębów, przestrzeniach miedzyzębowych oraz w okolicach szyjek zębów. Węglowodany w dużych ilościach występują w produktach zbożowych (kasze, płatki śniadaniowe), słodyczach, pieczywie cukierniczym i przetworach owocowych (syropy, dżemy, soki). Nieustannie należy sprawować kontrolę nad ilością pokarmów słodkich, które spożywa dziecko, można ustalić np. jeden dzień w tygodniu, w którym słodycze są dozwolone. Szkodliwe działanie na uzębienie dziecka wywierają kwaśne soki oraz tzw. soft drinki przez zawarte w nich kwasy i cukry. Dzieci nie powinny pić napojów gazowanych. Soki trzeba rozcieńczać wodą, w celu zmniejszenia ich potencjału próchnicotwórczego.
W jadłospisie dziecka nie powinno zabraknąć priobiotyków. Priobiotyki to żywe drobnoustroje, które dostarczane w należytych ilościach wywierają pozytywny efekt zdrowotny. Stosowanie wybranych priobiotyków, które wytwarzają kwas mlekowy, zmniejsza liczbę Streptococcus mutans w jamie ustnej, natomiast długotrwałe stosowanie Lactobacillus rhamnosus GG zmniejsza ryzyko wystąpienia próchnicy u dzieci przedszkolnych.
W diecie dziecka należy uwzględnić substytuty cukru tj. ksylitol, sorbitol oraz lycasin, maltinol i mannitol. Ksylitol to alkohol pięciowodorotlenowy dodawany do środków profilaktycznych (gum do żucia, past do zębów, płukanek) oraz produktów spożywczych (ciastek, konfitur, cukierków). Dostępny jest również w postaci czystej. Długotrwałe stosowanie ksylitolu w znaczny sposób zmniejsza częstość oraz intensywność próchnicy. Sorbitol to alkohol sześciowodorotlenowy, który jest rozkładany przez Lactobacillus oraz Streptococcus mutans. Przyjmowanie produktów mających w składzie sorbitol zmniejsza frekwencję choroby próchnicowej. Lycasin, maltinol i mannitol to alkohole wielowodorotlenowe o małym potencjale kariogennym używane w przemyśle cukierniczym.

U dzieci w wieku żłobkowym niezbędne jest:

  • zrezygnowanie z pojenia i karmienia dziecka w nocy,
  • nakłanianie do picia wody w ciągu dnia (przed snem i w nocy picie wyłącznie wody),
  • zminimalizowanie częstości podawania słodzonych soków i napojów ,
  • zrezygnowanie z przyjmowania napojów gazowanych do trzeciego roku życia,
  • unikanie pokarmów kleistych oraz cukrów,
  • wprowadzenie dwugodzinnych przerw miedzy posiłkami oraz przekąskami,
  • spożywanie ostatniego posiłku minimum 1 godzinę przed snem.

U dzieci starszych istotnymi elementami odżywiania są: spożywanie posiłków głównych o stałych porach oraz unikanie podjadania między nimi, wyeliminowanie napojów gazowanych i słodzonych, ograniczenie spożywania pokarmów kariogennych na korzyść mniej próchnicotwórczych tj. świeżych warzyw ,owoców, produktów pełnoziarnistych przetworów mlecznych oraz wykorzystanie substytutów cukru (ksylitolu, sorbitolu), odpowiednia kolejność konsumpcji produktów o różnym potencjale kariogennym, czyli łączenie pokarmów kariogennych z żywnością o wysokiej zawartości białka i/lub błonnika, wybieranie pokarmów stymulujących wydzielanie śliny oraz podnoszących pH w jamie ustnej.

zroznicowana-dieta-bialkowa